wernisaż: 23.11.2018, godz. 19:00
wystawa do 21.12.2018
kuratorka: Barbara Piwowarska
organizator:
Galeria Piekary
ul. św. Marcin 80/82
61-809 Poznań
CK Zamek, Dziedziniec Różany
partner:
wystawa czynna pon.-pt. 10:00-18:00
wstęp wolny
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
patronat medialny:
„To, co malarze mówią o sobie, jest w niezgodzie z ich malarstwem. W każdym człowieku jest dużo niezgodności, a ta niezgodność między obrazem a wypowiedzią autora jest bardzo ważna” – pisała Maziarska w latach 60. w jednej ze swoich paryskich notatek. Choć pisanie nie było jej domeną, jak w przypadku jej najbliższej przyjaciółki: malarki i poetki Erny Rosenstein, wypowiedzi i słowa były istotnym komponentem całości jej oeuvre. Podobnie jak niegdyś Marcel Duchamp, a w późniejszych latach Louise Bourgeois, Maziarska w bardzo interesujący sposób manipulowała autokomentarzami i wypowiedziami na temat własnego procesu twórczego, wpływając na recepcję swojej sztuki. Także tytuły jakie nadawała pracom były precyzyjne, poetyckie, znaczące.
Tytuł wystawy w Galerii Piekary Jak mam Panu na to odpowiedzieć? odnosi się do jednego ze zdań wypowiedzianych w niezwykłym wywiadzie Zbigniewa Taranienki z lat 80. Niewidzialne, nienazwane, niewymierne, przeprowadzonym z okazji wystawy artystki w Galerii Studio, który przypomina filozoficzną dysputę dwóch zwodzących się nawzajem myślicieli.
Maziarska chętnie opowiadała o swojej sztuce, chętnie przyjmowała gości w krakowskiej pracowni, jednocześnie niemalże do końca twórczości, do lat 90., nie zdradzała tajników swojego warsztatu. Udzieliła wielu wywiadów w latach 80. i 90. Wypowiedzi te pojawiały się w interpretacjach jej różnorodnych cykli i były cytowane przez krytyków, którzy zawierzając wyrazistym autokomentarzom, porzucali analizę samego procesu twórczego. Większość z nich wybierała wypowiedzi artystki, być może zgodnie z intencją Maziarskiej, pomijając problem fotograficznego zapośredniczenia, istnienia fotoszkiców i doskonale nam dzisiaj znanego zbioru wycinków z prasy, ilustrowanych magazynów i naukowych podręczników: „atlasu Maziarskiej”. Oczywiście szkic, ujawniając artystyczną decyzję może odsłonić więcej niż twórca chciałby powiedzieć. Podobnie autokomentarz artysty, raz staje się przewodnikiem, innym razem zwodzi na manowce – jest kluczowy w grze prowadzonej z odbiorcą. Obydwa nieustannie towarzyszą opracowaniom i interpretacjom, odwołującym się do nich w nadziei na uchwycenie reguły rządzącej dziełem.
Mija dekada odkąd odbyła się retrospektywa Maziarskiej w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie, a niedługo po niej wystawa monograficzna w Galerie Johnen w Berlinie, na których zestawione były prace artystki, jej „atlas” i interwencje innych twórców (w tym: Józefa Robakowskiego i Zofii Kulik). Nie towarzyszyły im jednak nigdy autokomentarze Maziarskiej, które po raz pierwszy chcielibyśmy zaprezentować nie w tekstach, a w bezpośredniej obecności dzieł pokazywanych w przestrzeni galerii. Wystawa JADWIGA MAZIARSKA: Jak mam Panu na to odpowiedzieć? opowiedziana jest równolegle dwoma językami. Prowadzi dialog z artystką, używając jej własnej metody – przywołując grę jej wypowiedzi z jej dziełami. Obok cytatów i szkiców, prezentujemy prace z kilku najważniejszych cykli artystki, pochodzące z polskich kolekcji prywatnych, z których wiele pojawiało się wcześniej na wystawach w Galerii Pawilon w Krakowie w latach 70., w Galerii Studio w Warszawie w latach 80., a później na wspomnianych powyżej retrospektywach. Znajdują się na niej obrazy olejne i akrylowe, reliefy woskowe, asamblaże, kolaże, rzeźby i kompozycje przestrzenne.
Barbara Piwowarska
Jadwiga Maziarska (ur. 1913, zm. 2003) była artystką wszechstronną – zajmowała się nie tylko malarstwem, rysunkiem, rzeźbą, ale i kolażem, fotomontażem. Eksperymentowała z różnymi technikami, co należałoby rozumieć wieloaspektowo: jako sprawdzanie samego repertuaru technik i narzędzi artystycznych, a następnie jako badanie materialności tworzywa artystycznego, a były to przede wszystkim nieustanne doświadczenia z fakturą płótna, papieru czy tkaniny. Mimo rozległych obszarów zainteresowań artystka potrafiła za ich sprawą realizować spójną, autorską koncepcję dzieła abstrakcyjnego, za pomocą którego starała się ukazać przede wszystkim to, co na ogół niedostępne jest ludzkiemu oku, albo też wymyka się po prostu uwadze. Stąd wśród obieranych przez Maziarską tematów była organiczność, bimorfizm materii, fizjologia, złożone struktury przyrody.
Rok 1932 to początek edukacji wyższej artystki – studiuje na Wydziale Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie, ale interesują ją też inne dyscypliny naukowe, z naciskiem na przedmioty ścisłe. Są to matematyka, medycyna, neurologia i psychiatra. Zainteresowania będzie rozwijać również za sprawą kontaktów ze stryjem, profesorem Wydziału Medycznego na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Nieusatysfakcjonowana studiami przenosi się w latach 1933-1934 do krakowskiej Prywatnej Szkoły Malarskiej Alfreda Terleckiego, a w 1934 rozpoczyna naukę na Wydziale Malarstwa krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i uczęszcza do pracowni prof. Władysława Jarockiego. W tej samej pracowni studiują m.in. Erna Rosenstein i Tadeusz Kantor, z którymi nawiązuje stałą relację, także przez wzgląd na poglądy lewicowe, które łączą członków Grupy Krakowskiej oraz środowiska związanego z Teatrem Cricot, prowadzonym najpierw przez Józefa Jaremę, a po II wojnie światowej przez Kantora (Cricot 2). W latach 1936-1938 Maziarska, wraz z innymi członkami Grupy Krakowskiej, udziela się aktywnie w różnych organizacjach komunistycznych. Z kolei po rozpoczęciu II wojny światowej działa na rzecz organizacji podziemnej, m.in. pełni funkcję łączniczki z gettem krakowskim.
Od 1945 roku należy do Grupy Młodych Plastyków, bierze wtedy również udział w Wystawie Grupy Młodych Plastyków. W tym samym roku pokazuje prace na Wystawie Malarstwa i Rzeźby ZZPAP w krakowskim Pałacu Sztuki TPSP, a na przełomie 1945 i 1946 roku m.in. na Wystawie Niezależnych, tamże. W 1946 roku najistotniejszymi wystawami, w których bierze udział artystka są Ogólnopolski Salon Wiosenny mający miejsce w Muzeum Narodowym w Warszawie oraz Wystawa Młodych Plastyków w Pałacu Sztuki TPSP. W 1947 roku Maziarska wystawia prace na kolejnych wystawach ogólnopolskich: II Ogólnopolskim Salonie Zimowym ZPAP w Krakowie i III Ogólnopolskim Salonie Malarstwa, Rzeźby, Grafiki w Poznaniu. Angażuje się w działalność Klubu Młodych Artystów i Naukowców (Warszawa), którego założeniem jest wymiana myśli między osobami związanymi z różnymi dziedzinami sztuki i nauki, organizacja spotkań o charakterze wykładów i dyskusji, a także samych wystaw – artystka bierze udział w Wystawie Młodych Plastyków z Krakowa, Łodzi, Warszawy i Poznania.
W 1948 roku Maziarska eksponuje prace na niezwykle istotnej z punktu widzenia historii sztuki I Wystawie Sztuki Nowoczesnej, odbywającej się w Pałacu Sztuki w Krakowie, a organizowanej przez Klub Artystów (w tym Tadeusza Kantora, Marię Jaremę, Jonasza Sterna czy Jerzego Nowosielskiego). Wystawa stanowi przegląd twórczości największych ówczesnych artystów awangardowych w Polsce i ma być swoistym spoiwem między polską sztuką okresu panowania władz komunistycznych a wiodącymi tendencjami sztuki zachodniej. Rok 1949 daje się jednak widzieć jako pewna antynomia w stosunku do poprzedniej aktywności artystki – próbuje ona swoich sił także na I Ogólnopolskiej Wystawie Plastyków, na której eksponowano obrazy tożsame z propagandą państwową. Maziarska stara się malować obrazy w duchu socrealizmu i sprostać oczekiwaniom władzy, co jednak nie udaje się – prac nie zaakceptowano, natomiast artystka nigdy więcej nie powróciła do malarstwa zaangażowanego.
Trzy lata później otrzymuje tytuł Członka Rzeczywistego ZPAP, jest również członkiem Zarządu ZPAP Okręgu Krakowskiego, uczestniczy w pracach nad wystawami OK ZPAP, a w 1953 roku (i w latach późniejszych) sama pokazuje prace w ramach tego programu wystawienniczego w Pałacu Sztuki w Krakowie. Od 1954 roku pracuje jako scenografka w Teatrze Lalek przy Państwowym Teatrze Ziemi Opolskiej. Jest jednym z dziewięciu twórców zaproszonych na Wystawę 9. malarzy, zorganizowanej w 1955 roku. Salę dzieli z Erną Rosenstein, pozostali artyści to Tadeusz Brzozowski, Maria Jarema, Tadeusz Kantor, Stanisław Mikulski, Jerzy Nowosielski, Jerzy Skarżyński i Jonasz Stern.
Rok 1957 obfituje w ważne wydarzenia dla artystki: wstępuje do Grupy Zagłębie, ponadto w tym roku odbywa się jej pierwsza indywidualna wystawa pt. Jadwiga Maziarska, mająca miejsce w krakowskim Domu Plastyków. Wkrótce też zostaje członkinią i jednocześnie jednym z założycieli II Grupy Krakowskiej, a następnie prezentuje prace na II Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Zachęcie i otwiera drugą wystawę indywidualną Jadwiga Maziarska, tym razem w Warszawie. Pod koniec roku partycypuje w Wystawie malarstwa Grupy Krakowskiej w Szczecinie i wyjeżdża po raz pierwszy do Paryża na stypendium Ministerstwa Kultury i Sztuki, gdzie nawiązuje kontakty z zagranicznymi artystami i galeriami sztuki.
Wartą odnotowania jest obecność Maziarskiej na wystawie Symbolizm i surrealizm w 1958 w Krakowie, jak i na I Wystawie obrazów Grupy Krakowskiej w Krakowie, inaugurującej rozliczne wystawy tej Grupy w kolejnych latach, na których także pokazywane będą prace artystki. Jadwiga Maziarska nie przestaje rozwijać swoich zainteresowań biologią i chemią – za sprawą kuzyna, Andrzeja Maziarskiego, pracującego w warszawskim Instytucie Elektroniki, ma możliwość korzystania z pierwszego w Polsce mikroskopu elektronowego – odpowiedzią na te doświadczenia są dalsze wnikliwe prace nad malarstwem materii i charakterystyczne tytuły prac.
Kolejne lata to przede wszystkim udział w cyklicznych wystawach Grupy Krakowskiej. Artystka prezentuje też prace w ramach: III Wystawy Sztuki Nowoczesnej w Zachęcie (1959), Wystawy Jubileuszowej 50-lecia ZPAP Okręgu Krakowskiego w Domu Plastyków i Pałacu Sztuki w Krakowie (1961) czy Polskiego dzieła plastycznego w XV-lecie PRL w warszawskim Muzeum Narodowym (1961). Maziarska bierze udział w Konfrontacjach 1956-1962 (miejsce inicjatywy nie było stałe, np. w roku 1962 Konfrontacje odbyły się w Galerii Sztuki Nowoczesnej Krzywe Koło w Warszawie). W Galerii Krzywe Koło w 1964 roku odbywa się także kolejna (trzecia) wystawa indywidualna artystki Jadwiga Maziarska. W roku następnym zostaje ona uhonorowana Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
W 1969 roku, na zaproszenie Michela Tapié – francuskiego krytyka sztuki odpowiedzialnego m.in. za ukucie terminu informel, kuratora, ale i kolekcjonera – pokazuje prace w Mediolanie (Galeria d’Arte Cortina), na wystawie Espaces abstraits. Jej prace można zobaczyć również na przekrojowych wystawach w Krakowie: Wystawach Jubileuszowych 150-lecia ASP w krakowskim Muzeum Narodowym oraz w Pałacu Sztuki: Malarstwo i malowanie od romantyzmu do taszyzmu. Wystawa malarzy polskich z XIX i XX wieku.
Za najważniejsze wydarzenia w działalności artystki w latach 70. XX wieku należałoby uznać VI Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego (BWA, Muzeum Narodowe w Szczecinie, 1972) i trzy wystawy indywidualne pt. Jadwiga Maziarska (4. wystawa: Galeria Pawilon w Krakowie, 1976; 5. wystawa – Prace z lat 1948-1977 – ponownie Galeria Pawilon w Krakowie, 1977-1978; 6. wystawa: Galeria 72 w Chełmnie, 1978). Ponadto eksponuje prace na wystawie w Augsburgu: 15 Polnische Künstler (Rathhaus, Goldene Saal), Radomiu: W kręgu Wystawy Sztuki Nowoczesnej (Muzeum Okręgowe, 1979-1980), Bydgoszczy: Malarstwo Polskie 1944-1979 ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy (Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy – później również w Toruniu w 1979 roku i w Zachęcie w Warszawie w 1981 roku) oraz Poznaniu: 35 lat malarstwa w Polsce Ludowej (Muzeum Narodowe, 1979 – przeniesiona do Zachęty w Warszawie w 1980).
Lata 80., 90. XX wieku i 2000 są równie intensywne pod względem wystawienniczym. Jeśli chodzi o same lata 80. należy wskazać na systematycznie organizowane pokazy Kolekcji Grupy Krakowskiej – I pokaz miał miejsce właśnie w 1981 roku w Galerii Krzysztofory w Krakowie (w latach 80. odbyło się ich sześć i na wszystkich prezentowano prace Maziarskiej). W 1984 roku odbywają się jej dwie kolejne pokazy indywidualne: Jadwiga Maziarska. Malarstwo w Galerii Studio (PKiN) w Warszawie oraz Jadwiga Maziarska w Galerii Krzysztofory. W latach 80. będą miały miejsce jeszcze dwie (dziewiąta i dziesiąta) wystawy indywidualne Maziarskiej – w 1986 roku w Uniwersyteckiej Galerii Sztuki Współczesnej w Cieszynie i na przełomie 1988/1989 roku w warszawskiej Galerii Studio. W 1984 artystka wzięła udział w wystawie Tkanina artystyczna w 40-leciu PRL w łódzkim Centralnym Muzeum Włókiennictwa, co doskonale obrazuje spektrum działalności artystycznej Jadwigi Maziarskiej. Rok 1985 to dla artystki przede wszystkim wystawa Four Women Artists from Eastern Europe. Posters, Prints and Drawings by Barbrel Bohley, Teresa Murak, Jadwiga Maziarska, Maria Waśko (Battersea Arts Centre w Londynie), a także obecność na 63 Künstler aus Krakau. Bilder, Plastiken, Zeichnungen, Grafiken w Staatstheater w Darmstadcie. Z zagranicznych wystaw w 1988 roku należy wspomnieć Geometria és Metafora (Budapést Galeria) oraz Polnische Malerei seit 1945 (Galerie der Stadt Esslingen, Villa Merkel, Esslingen, a następnie przeniesioną do Kunsthalle w Wilhelmshaven).
W latach 90. miał miejsce szereg przełomowych dla polskiej sztuki wydarzeń, w których uczestniczyła artystka: wystawa retrospektywna Galeria Krzywe Koło zrealizowana w Muzeum Narodowym w Warszawie (1990), wystawa zbiorowa Artystki Polskie, tamże (również pokazana w Lyonie w 1991), wystawy retrospektywne Grupa Krakowska 1957-1992 w Pałacu Sztuki w Krakowie (1992) i Grupa Krakowska 1932-1994 w Zachęcie w Warszawie (1994), zbiorowa Polscy surrealiści w Miejskiej Galerii Sztuki w Częstochowie (1995), Odwilż. Sztuka ok. 1956 r. w Muzeum Narodowym w Poznaniu, której projekt tworzył Piotr Piotrowski (1996), Pokolenia w Zachęcie oraz Galerii Studio w Warszawie (1997), Granice obrazu. Malarstwo w Polsce lat dziewięćdziesiątych w Warszawskim CSW Zamek Ujazdowski (1997) czy I Wystawa Sztuki Nowoczesnej. Pięćdziesiąt lat później w Galerii Starmach w Krakowie (1998). Na lata 90. przypadają również kolejne wystawy indywidualne: Jadwiga Maziarska (Prace z lat 1948-1991), Pałac Sztuki w Krakowie (1991), Jadwiga Maziarska. Nowe obrazy, Galeria Zderzak w Krakowie (1994), Jadwiga Maziarska. Secrets from the East. Bilder aus fünf Jahrzehnten, Instytut Polski, Galerie am Gestade w Wiedniu (1998), Jadwiga Maziarska. Płaszczyzny przestrzeni, przestrzenie płaszczyzn. Obrazy z lat 1946-1991, Galeria u Jezuitów w Poznaniu (1998), Jadwiga Maziarska. Fotomontaże, obrazy, inspiracje malarskie, Galeria Krzysztofory w Krakowie (1998).
Początek lat 2000. przynosi m.in.: wystawę Nowocześni a Socrealizm w krakowskiej Galerii Starmach (2000), Nowocześni 1948-1954 w Zachęcie w Warszawie (2000) oraz wystawy indywidualne – związaną z otrzymaniem w 2001 roku Nagrody im. Jana Cybisa Wystawa Malarstwa Jadwigi Maziarskiej – laureatki Nagrody im. J. Cybisa za rok 2001 w Galerii DAP w Warszawie (2002), a także Jadwiga Maziarska. Wystawa monograficzna, Miejska Galeria Sztuki Extravagance w Sosnowcu (2002).
Za jedną z najważniejszych pośmiertnych wystaw artystki należy uznać retrospektywny pokaz problematyzujący związki międzyobrazowe i intermedialne w twórczości artystki pt. Jadwiga Maziarska. Atlas Wyobrażonego w CSW Zamek Ujazdowski w Warszawie (2009).
